Ben je de botte boren en beitels ook zat? En hoe weet je nou hoe snel de machine moet draaien als je iets wil boren of draaien op de draaibank? Dit is afhankelijk van het materiaal en de diameter.

Het komt neer op de snelheid waarmee je snijgereedschap, de boor of draaibeitel, over je materiaal gaat. Dit is de snijsnelheid. De goede snelheid is belangrijk voor de levensduur van je materiaal, gereedschap blijft langer scherp, en voor een mooi eindresultaat.

Hieronder zal ik meer hierover vertellen. Maar om je vast gerust te stellen; om het makkelijk te maken heb ik speciale bordjes gemaakt waar je de snijsnelheid kan vinden. Voor de verschillende materialen en de goede diameter. En het daarbij behorende toerental, hoe hard de machine moet draaien staat erop. De kleine getallen direct onder het materiaal op mijn bordjes is de snijsnelheid die je nodig hebt voor jou klus, naast de diameter lees je dan het toerental af.

Kijk helemaal onderaan voor de link naar de shop.

Toerental

Om op de vraag terug te komen hoe hoe je de snelheid van de machine kan weten ga ik hieronder het een en ander uitleggen. Het toerental is het aantal omwentelingen dat een draaiend voorwerp.

Het toerental kun je uitrekenen met de formule n = (Vc x 1000) / (π x D) maar dit kan je ook bepalen door middel van een tabel voor de snijsnelheid per materiaal. En vervolgens een snelheid/diameter diagram aflezen. Dit diagram wordt ook wel afgekort als VD-diagram.

Met dit diagram kan je het uiteindelijke toerental bepalen en deze stel je in op je machine. Snijsnelheden zijn in meter per minuut (m/min). En het toerental is in omwentelingen per minuut (omw/min), ook wordt vaak de Engelse afkorting rpm gebruikt, oftewel revolutions (rotations) per minute.

Het VD-diagram:

Hoe lees je deze af? Hiernaast een voorbeeld.

Het voorbeeld gaat over het verspanen van aluminium op de draaibank. De snelheid die bij dit materiaal van toepassing is is 60 m/min. En de diameter is 30mm.

Vervolgens lees je deze af in de tabel en waar beide samen komen dat is je toerental die je instelt op je machine. Hier is dat dus 570 omw/min.

Om dit tabel af te lezen heb je dus de snijsnelheid van het materiaal en de diameter waar het om gaat nodig. Hieronder meer hierover.

Snijsnelheid en diameter

Snijsnelheid

De snijsnelheid verschilt per materiaal en ligt er aan welk gereedschap je gebruikt. Bij elke combinatie gereedschap en materiaalsoort hoort een snijsnelheid. Het is de snelheid die je tool over het materiaal mag bewegen. Ga je te snel dan wordt de tool te heet en verbrand hij, ga je (veel) te langzaam dan snijd hij ook weer niet mooi en krijg je oppervlakte ruwheidsproblemen.

Voor HSS en wisselplaten wordt de snijsnelheid vaak opgegeven voor de verschillende materialen door de leverancier.
HSS is een soort materiaal, vaak gebruikt voor boren en beitels. Wisselplaten gebruik je voor je draaimachine en zijn vaak van hardmetaal, ook wel carbide genoemd. Bij hardmetalen wisselplaten is deze waarde zo’n 5 tot 10 keer hoger dan bij HSS en bij hardmetaal is koelen minder noodzakelijk. Het kan zijn dat door een speciale coating de snijsnelheid anders is dan normaal bij HSS, dan zal de fabrikant dit erbij vermelden.

Om het makkelijk te maken worden de snijmaterialen vaak in twee groepen ingedeeld. HSS en hardmetaal.
Als je die indeling heb is het daarna kijken bij de soort materiaal wat je snijsnelheid is. Hieronder in een tabel weergegeven.
Vervolgens kan je met die formule berekenen hoe die snijsnelheid dan vertaald naar het toerental.

Goed om te weten is dat je bij zachte materialen zoals kunststof en aluminium makkelijker iets kan afwijken van deze getallen dan bij de harde materialen zoals staal. Maar ik raad in eerste instantie aan voor de getallen vooral aan te houden hoe ze hier weergegeven staan.

Diameter

De diameter is afhankelijk van of je gaat draaien of boren. Bij het materiaal op de draaibank kijk je naar de dikte van het materiaal, je gaat er immers omheen. Bij boren gebruik je de diameter van het formaat gat dat je wil, of de dikte van je boortje. Het gaat er uiteindelijk om hoe snel de tool over het materiaal gaat. En hiervoor moeten we dus de grote van de omtrek weten, dit komt ook weer naar voren in de formule.

Formule

Terugkomend op de formule:
n = (Vc x 1000) / (π x D)

n = toerental in omwentelingen per minuut,
Vc = snijsnelheid in meters per minuut,
1000 = van meters naar millimeters,
π = afgerond 3,14,
D = diameter in mm.

Zo kan je met een aantal gegevens het toerental berekenen.

Vc x 1000 > Eerst zet je de snijsnelheid om in millimeters omdat de andere gegevens ook in millimeters staan.
π x D > Daarna reken je de omtrek van het gat of materiaal uit.

Om hier even het voorbeeld van aluminium met snijsnelheid 60m/min en diameter 30mm aan te houden, ziet de formule er als volgt uit.

n = (60 x 1000) / (3,14 x 30)

= 636 omw/min.

Hier zie je dat we wel iets anders uitkomen dan het VD-diagram. Dit komt omdat in een het diagram gemiddeldes zijn genomen en maar een paar lijnen zijn uitgezet voor het toerental. De formule is in dat opzicht dus iets preciezer maar ook de toeren die in het diagram naar voren komen zijn prima te gebruiken.

Spiekbriefje kopen?

Wil je nou niet alles uit moeten rekenen of diverse tabellen erbij moeten pakken? Ik heb voor jou alles op een rijtje gezet. Een tabel voor de HSS tools, een tabel voor de hardmetalen tools en een tabel voor het boren.

Je komt soms verschillende waardes tegen van snijsnelheden, na veel gebruik en ervaren wat het beste is kwamen deze waardes eruit. Maar het is geen exacte wetenschap. Mijn waarden zijn gekozen voor de regelmatige hobbyist, als professional kan je hier uiteraard van afwijken.

Met deze handige tabel kies je altijd het goede toerental met het boren. Ook staan er de voorboor maten op voor de meest gebruikte tappen zodat jij nooit meer hoeft te zoeken!

Tabel met toerentallen boren & voorboor maten vind je hier.

Nooit meer tijd verspillen aan het zoeken van het goede toerental voor de draaibank met deze handige tabel.

Tabel met draai toerentallen wisselplaten vind je hier.

Haal het meeste uit je maak tijd: hang dit bordje naast je draaibank en je zit er nooit meer naast.

Tabel met draai toerentallen voor HSS vind je hier.